Bón phân đúng cách là yếu tố then chốt trong việc nâng cao năng suất và chất lượng trái sầu riêng. Cây sầu riêng có nhu cầu dinh dưỡng cao và chu kỳ sinh trưởng dài, đòi hỏi lượng đa lượng (N-P-K), trung lượng và vi lượng cân đối để duy trì khả năng hấp thụ dinh dưỡng, phát triển hệ rễ khỏe, tăng cường quá trình quang hợp và cải thiện cấu trúc tế bào trong trái. Thiếu hụt dinh dưỡng không chỉ làm giảm sản lượng mà còn ảnh hưởng đến hương vị, độ ngọt và độ bền trái sau thu hoạch.
Ngoài ra, việc bón phân còn góp phần cải tạo hệ sinh thái đất thông qua kích thích hoạt động của vi sinh vật đất, giúp phân giải chất hữu cơ và cải thiện cấu trúc rễ. Những yếu tố này hỗ trợ cây tăng khả năng chống chịu sâu bệnh và thời tiết bất lợi, đặc biệt trong giai đoạn cây phân hóa mầm hoa và nuôi trái. Do đó, hiểu rõ tầm quan trọng của việc bón phân và lựa chọn loại phân phù hợp cho cây sầu riêng là bước đầu tiên để đạt được vụ mùa chất lượng, ổn định và bền vững.
Giai Đoạn Cây Sầu Riêng Và Nhu Cầu Dinh Dưỡng
Cây sầu riêng trải qua bốn giai đoạn sinh trưởng chính gồm: sau trồng – phát triển tán – ra hoa – nuôi trái. Mỗi giai đoạn đòi hỏi chiến lược bón phân tối ưu để đáp ứng nhu cầu sinh lý của cây. Giai đoạn sau trồng (0–12 tháng), cây cần kích thích ra rễ mạnh, ưu tiên phân hữu cơ hoai mục, NPK cân đối (20-20-15) và bổ sung humic, amino acid để tăng khả năng hấp thu. Sang giai đoạn phát triển tán lá (năm 1–3), nhu cầu dinh dưỡng chuyển sang tăng trưởng sinh khối với tỷ lệ N:P:K khoảng 30:10:10, định kỳ bón 45–60 ngày/lần kết hợp với canxi, magie và vi lượng để tối ưu phân giải diệp lục.
Giai đoạn phân hóa mầm hoa và ra hoa (năm 3 trở đi) là bước ngoặt sinh lý quan trọng. Cần hạn chế đạm, tăng kali và lân để tạo điều kiện phân hóa mầm hoa rõ rệt, thường sử dụng phân NPK 6-30-30 hoặc 10-50-10 từ 60–90 ngày trước khi cây ra hoa. Đến giai đoạn dưỡng trái, cây cần năng lượng lớn để nuôi dưỡng quả và định hình chất lượng. Lúc này, nhu cầu kali tăng cao, sử dụng NPK 12-11-18 hoặc 15-5-30, kết hợp trung vi lượng như Bo, Zn, B để nâng cao khả năng vận chuyển đường và tăng độ ngọt cho trái. Lịch bón phân cần xác định định kỳ và đúng giai đoạn, tránh dư thừa gây ngộ độc dinh dưỡng, đồng thời điều chỉnh theo điều kiện đất, thời tiết và giống cây trồng cụ thể.
Các Loại Phân Bón Cho Cây Sầu Riêng
Các loại phân bón phù hợp cho cây sầu riêng bao gồm phân hữu cơ, phân vô cơ, phân NPK và phân vi sinh, trong đó mỗi loại đóng vai trò cụ thể ở từng giai đoạn sinh trưởng. Phân hữu cơ như compost, phân bò hoai mục hoặc phân cá, tảo biển giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng độ mùn và khả năng giữ nước – yếu tố quan trọng trong giai đoạn kiến thiết cơ bản (1–3 năm đầu). Trong khi đó, phân NPK với tỉ lệ cao đạm (N) thích hợp vào giai đoạn đầu để kích thích phát triển tán lá, còn tỉ lệ cao lân (P) và kali (K) lại phù hợp giai đoạn ra hoa và nuôi trái. Theo nhiều nghiên cứu nông học, việc phối hợp phân tan chậm NPK 16-16-8 hoặc 20-20-15 cùng với phân hữu cơ hoai mục giúp duy trì dinh dưỡng ổn định, giảm rửa trôi và cải thiện sinh trưởng toàn diện cho cây sầu riêng.
Phân vi sinh như trichoderma, EM (Effective Microorganisms) đóng vai trò kích hoạt hệ vi sinh vật đất, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng và kháng bệnh cho cây. Nông dân nên luân phiên sử dụng phân vi sinh cùng phân vô cơ để duy trì cân bằng hệ sinh thái đất, tránh hiện tượng thoái hóa đất do lạm dụng hóa học. Ngoài ra, với cây sầu riêng trưởng thành, nên sử dụng phân kali cao vào giai đoạn trái lớn để tăng chất lượng cơm sầu, giảm xơ và tăng độ ngọt. Phân bón sầu riêng tốt nhất là loại đáp ứng đúng giai đoạn sinh trưởng – không nên dùng đơn lẻ mà cần phối hợp nhiều loại như: phân cá + NPK tan chậm + vi sinh Trichoderma, nhằm phát huy hiệu quả tổng hợp trong điều kiện đất, khí hậu và tình trạng cây cụ thể.
Liều Lượng Bón Phân Cho Cây Sầu Riêng Theo Từng Giai Đoạn
Việc xác định liều lượng phân bón phù hợp theo từng giai đoạn phát triển của cây sầu riêng là yếu tố then chốt giúp cây sinh trưởng ổn định, cho năng suất cao và tránh hiện tượng thừa dinh dưỡng gây ngộ độc rễ. Ở giai đoạn kiến thiết cơ bản (0–12 tháng tuổi), nên sử dụng phân NPK có tỷ lệ 20-20-15 với liều lượng từ 50–100g/gốc/lần, chia làm 2–3 lần/tháng. Phân cần được hòa tan hoàn toàn khi bón gốc, kết hợp bón lá bằng vi lượng (Zn, Bo, Mn) định kỳ 15 ngày/lần để tăng khả năng quang hợp và phát triển thân lá.
Từ 13–36 tháng tuổi, cây bước vào giai đoạn phát triển tán, cần tăng dần liều lượng phân lên 150–250g/gốc/lần và chuyển sang tỷ lệ 16-16-8 + TE để duy trì cân đối dinh dưỡng, đặc biệt là kali cho việc phát triển cành cấp hai và ba. Sau 36 tháng, khi cây đã trưởng thành và bắt đầu mang trái, cần bón theo chu kỳ sinh trưởng quả: trước ra hoa dùng NPK 10-30-10, sau đậu trái chuyển sang 12-12-17+Mg, liều lượng có thể lên đến 500g–1kg/gốc/lần, chia theo từng đợt bón: ra hoa, nuôi trái non, phát triển trái. Cần tránh bón quá liều, nhất là phân đạm, vì sẽ gây rụng hoa, trái non hoặc nứt trái. Thời gian cách ly ít nhất 21 ngày trước thu hoạch để đảm bảo chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng.
Cách Bón Phân Hiệu Quả Cho Cây Sầu Riêng
Để bón phân hiệu quả cho cây sầu riêng, cần tập trung vào ba yếu tố chính: vị trí bón, thời điểm bón và kỹ thuật xới đất. Phân nên được bón quanh mép tán cây, nơi tập trung nhiều lớp rễ hút – vùng rễ hấp thu chất dinh dưỡng mạnh nhất. Trước khi bón, nên xới nhẹ bề mặt đất đến độ sâu 10–15 cm để phá váng, tăng độ thoáng khí và giúp phân tan đều khi gặp nước. Với đất có lớp mùn dày, việc xới đất còn giúp phân không bị giữ lại ở tầng mặt, giảm thất thoát do bốc hơi hoặc rửa trôi.
Thời điểm bón phân tốt nhất là vào sáng sớm hoặc chiều mát để tránh thất thoát dinh dưỡng do nhiệt độ cao. Trong mùa khô, nên kết hợp hệ thống tưới nhỏ giọt sau khi bón để duy trì độ ẩm đất ổn định, hỗ trợ phân tan nhanh và rễ hấp thu tốt. Khi bón vào mùa mưa, cần đảm bảo rãnh thoát nước tốt để hạn chế úng cục bộ gây thối rễ. Với từng giai đoạn phát triển, áp dụng kỹ thuật bón phân sầu riêng hợp lý sẽ giúp cây sinh trưởng mạnh, đậu trái đều và chất lượng cao.
Tham khảo thêm thông tin về bảng giá sầu riêng mới nhất hôm nay
Lịch Bón Phân Cây Sầu Riêng Theo Năm
Lịch bón phân sầu riêng hàng năm cần được xây dựng dựa trên chu kỳ sinh trưởng, mùa vụ địa phương, và đặc điểm khí hậu từng vùng. Trong điều kiện nhiệt đới như Việt Nam, cây sầu riêng thường phát triển theo hai mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô. Bón phân nên được chia thành 4–5 đợt/năm, tương ứng với các giai đoạn quan trọng như sau: sau thu hoạch, trước ra hoa, sau đậu trái, trong quá trình nuôi trái, và sau thu hoạch lần nữa để phục hồi cây. Mỗi giai đoạn đòi hỏi điều chỉnh tỷ lệ NPK và bổ sung vi lượng phù hợp.
-
Tháng 1–2 (cuối mùa khô): Bón phân hồi phục, giàu lân (P) và kali (K), kích thích ra đọt non.
-
Tháng 3–4: Giai đoạn chuẩn bị ra hoa, cần tăng lân và canxi, hạn chế đạm.
-
Tháng 5–6 (đầu mùa mưa): Bón thúc sau đậu trái, bổ sung kali, magie giúp trái phát triển ổn định.
-
Tháng 7–9: Bón nuôi trái, tăng cường kali và vi lượng (Bo, Zn) để tăng chất lượng trái.
-
Tháng 10–12 (cuối mùa mưa đến đầu mùa khô): Bón phân dưỡng cây sau thu hoạch, ưu tiên phân hữu cơ, kali và trung vi lượng để phục hồi bộ rễ.
Việc điều chỉnh liều lượng nên dựa trên tuổi cây, năng suất thực tế và phân tích đất định kỳ. Bón phân quanh năm theo lịch 12 tháng sẽ đảm bảo phân kỳ hợp lý, giúp cây phát triển đồng đều, tăng tỷ lệ đậu trái và kéo dài tuổi thọ vườn cây.
Những Lỗi Thường Gặp Khi Bón Phân Cho Sầu Riêng
1. Bón phân quá liều hoặc sai thời điểm là nguyên nhân chính gây ngộ độc phân và cháy rễ. Nhiều nhà vườn mắc sai lầm khi tăng lượng phân vô cơ với kỳ vọng cây phát triển nhanh, nhưng điều này dễ dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng, đặc biệt là thừa đạm. Khi lượng đạm vượt ngưỡng, cây sầu riêng dễ bị kháng sinh đất và giảm khả năng hấp thu vi lượng như canxi, magie. Việc bón không đúng giai đoạn sinh trưởng, nhất là vào mùa khô hoặc lúc cây đang phục hồi sau thu hoạch, khiến rễ yếu bị tổn thương, dễ dẫn đến cháy rễ, giảm năng suất và làm cây còi cọc.
2. Chọn sai loại phân hoặc sử dụng phân không phù hợp với điều kiện đất là lỗi nghiêm trọng cần tránh. Mỗi vùng trồng sầu riêng có đặc thù về pH đất, độ mặn, độ ẩm và hàm lượng hữu cơ khác nhau. Việc dùng phân có thành phần không phù hợp có thể gây nhiễm mặn, làm suy thoái đất và dẫn đến thất thoát phân bón qua rửa trôi. Ngoài ra, nhiều vườn vẫn dùng phân có tỷ lệ kali thấp hoặc không có trung vi lượng, khiến cây thiếu dưỡng chất cần thiết cho ra hoa và đậu trái. Để tránh các sai kỹ thuật bón, nhà vườn cần xét nghiệm đất định kỳ, chọn phân có công thức cân đối, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây.
Theo Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, 35% diện tích sầu riêng tại miền Đông Nam Bộ từng ghi nhận hiện tượng thừa đạm và mất cân bằng dinh dưỡng do bón sai phân hoặc sai liều. Điều này không chỉ làm giảm năng suất 20–30% mà còn tăng chi phí cải tạo đất trong các mùa vụ sau.
