Bạn có bao giờ thắc mắc vì sao trồng điều sạch theo chuẩn lại trở thành chuyện “nóng” trong mấy năm gần đây không? Tôi từng nghĩ cây điều chỉ đơn thuần là cây trồng quen thuộc ở vùng đất khô cằn – chịu nắng, chịu gió, dễ sống. Nhưng bạn biết không, càng làm nghề lâu, tôi càng nhận ra: chính sự “dễ dãi” trong canh tác truyền thống đang là rào cản lớn nhất khiến điều Việt khó chen chân vào những thị trường xuất khẩu khó tính.
Và đây là lúc VietGAP bước vào cuộc chơi. Không chỉ là một bộ tiêu chuẩn khô khan từ Bộ Nông nghiệp & PTNT, VietGAP thực chất là tấm “hộ chiếu” để điều Việt bước ra thế giới – với điều kiện bạn tuân thủ nghiêm túc từng bước: từ kiểm soát sâu bệnh, môi trường trồng trọt, truy xuất nguồn gốc, cho đến an toàn thực phẩm.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn vai trò sống còn của VietGAP trong hành trình nâng tầm cây điều – đặc biệt là với những nông hộ đang hướng đến canh tác điều bền vững
VietGAP là gì và vì sao bạn nên quan tâm?
Nếu bạn từng canh tác một vụ điều mà sâu bệnh cứ bám dai dẳng, thu hoạch thì mất giá vì “không rõ nguồn gốc”, bạn sẽ hiểu tại sao người ta cứ nhắc mãi đến VietGAP. Đơn giản mà nói, VietGAP là bộ tiêu chuẩn sản xuất nông nghiệp thực hành tốt tại Việt Nam, được xây dựng dựa trên các nguyên tắc GAP quốc tế – nhưng có điều chỉnh phù hợp với điều kiện và thói quen canh tác trong nước.
Mục tiêu? Rất rõ ràng: đảm bảo an toàn thực phẩm, vệ sinh nông nghiệp, bảo vệ môi trường sinh thái, và quan trọng nhất là lợi ích cho bạn – người trực tiếp trồng trọt.
Tôi đã thấy nhiều nông hộ chuyển sang canh tác theo VietGAP, ban đầu thì bỡ ngỡ lắm – nào là ghi nhật ký sản xuất, nào là tuân thủ quy trình xử lý sau thu hoạch, rồi còn kiểm định từ cơ quan chứng nhận nữa chứ. Nhưng bạn biết không? Kết quả thật sự đáng giá: sản phẩm được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, giá bán cao hơn, và đặc biệt là mở ra cơ hội xuất khẩu chính ngạch – điều mà trước đây nghe thôi đã tưởng xa vời.
Vậy nên, nếu bạn đang nghiêm túc muốn đi đường dài với nghề nông, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh và biến đổi khí hậu cứ rình rập quanh năm, thì việc hiểu – và áp dụng – tiêu chuẩn VietGAP không còn là lựa chọn, mà là một bước đi cần thiết.
Quy trình áp dụng VietGAP trong trồng điều: từng bước nhưng đáng công
Bạn biết không, nhiều năm trước tôi cũng lúng túng y hệt bạn bây giờ – cầm quy trình VietGAP trên tay mà chẳng biết bắt đầu từ đâu. Nhưng rồi dần dần, khi tôi tự làm – và tự vấp – tôi mới thấy quy trình này không khó, chỉ cần bạn đi đúng thứ tự và ghi chép cho chắc tay.
Dưới đây là những bước mà tôi luôn áp dụng, và thật lòng mà nói, chúng cứu tôi khỏi kha khá sai lầm:
- Chuẩn bị đất kỹ: Tôi luôn phân tích đất trước vụ mới để biết pH, độ hữu cơ. Nếu đất “mệt”, bạn bón thêm phân hữu cơ hoai, đừng tiếc.
- Chọn giống điều cao sản: PN1 hoặc BH6 là hai giống tôi tin dùng – khỏe, ít sâu bệnh.
- Kỹ thuật trồng & mật độ: Tôi giữ khoảng cách theo GAP, vì trồng dày quá cây tranh sáng, còn trồng thưa lại phí đất.
- Chăm sóc & tưới: Hệ thống tưới nhỏ giọt là trợ thủ của tôi suốt mùa khô; vừa tiết kiệm, vừa ổn định.
- Ghi nhật ký canh tác: Ghi từ lượng phân bón, tần suất tưới đến kiểm tra định kỳ. (Thú thật, tôi từng bị rớt một lần vì quên ghi ngày bón phân. Đau nhưng nhớ lâu.)
Điều tôi rút ra là: khi bạn theo quy trình một cách đều đặn, từng bước nhỏ sẽ cộng lại thành một vườn điều sạch, ổn định – đúng tinh thần VietGAP.
Lợi ích khi áp dụng VietGAP trong trồng điều: không chỉ là cái “mác đẹp”
Tôi từng nghĩ VietGAP chỉ dành cho “các ông lớn”, chứ nông hộ nhỏ như mình thì chắc không cần thiết. Nhưng bạn biết không, khi bắt đầu áp dụng, tôi mới thấy lợi ích không nằm ở tờ chứng nhận – mà ở cả quá trình bạn thay đổi cách làm nông, từng chút một. Và kết quả thì rõ ràng.
Dưới đây là những gì tôi rút ra được sau ba mùa làm điều đạt chuẩn VietGAP:
- Giá bán cao hơn hẳn: Điều sạch, có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, tôi bán được cao hơn từ 1.500 đến 3.000 đồng/kg so với trước. Có năm, cả vườn tăng thêm gần chục triệu đồng chỉ nhờ… làm đúng quy trình.
- Cơ hội xuất khẩu: Năm ngoái, hợp tác xã tôi có lô điều đầu tiên được chọn vào chương trình OCOP, nhờ đó mà hàng của tôi được giới thiệu cho bên thu mua xuất khẩu – chưa từng nghĩ sẽ có ngày đó.
- Giảm chi phí thuốc & phân vô cơ: Nhờ chuyển sang phân bón hữu cơ và thuốc sinh học, tôi tiết kiệm được kha khá tiền mà vườn vẫn khỏe, đất không bạc màu.
- Xây dựng thương hiệu cá nhân: Nghe có vẻ hơi lớn lao, nhưng thật ra bạn chỉ cần làm đều tay, làm đúng, thì người mua tự tìm đến. Tôi có 2 khách hàng “ruột”, mỗi mùa gọi trước cả tháng để đặt.
Cái tôi thấy quý nhất, không phải lợi nhuận tăng bao nhiêu, mà là cảm giác bạn đang làm nông theo cách bền vững – cho mình, cho đất, cho thế hệ sau. Đó mới là giá trị thật sự mà VietGAP mang lại.
Tìm hiểu thêm về bảng giá hạt điều hôm nay
Điều kiện để trang trại điều được chứng nhận VietGAP: không chỉ là “làm sạch” là xong
Nhiều bạn hỏi tôi, “Ủa, mình làm điều sạch, dùng phân hữu cơ, ghi nhật ký rồi, sao vẫn chưa được chứng nhận VietGAP?” – nghe quen không? Tôi cũng từng nghĩ chỉ cần làm đúng kỹ thuật là được, nhưng thực tế thì VietGAP đòi hỏi nhiều hơn: không chỉ kỹ thuật mà còn cả quy chuẩn về con người, quy hoạch và giấy tờ pháp lý. Mà cái nào cũng phải rõ ràng, không làm qua loa được.
Dưới đây là những điều kiện bắt buộc mà bạn cần chuẩn bị thật nghiêm túc:
- Có hồ sơ pháp lý đầy đủ: Trang trại phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc hợp đồng thuê hợp pháp. Tôi từng bị “vướng” ở bước này vì đất chưa có sổ, phải chờ mất hơn nửa năm.
- Đảm bảo vệ sinh và an toàn lao động: Khu vực pha thuốc, khu chứa phân hữu cơ… phải tách biệt, có biển cảnh báo. Nhân công thì cần được tập huấn về an toàn tối thiểu 1 lần/năm.
- Có cán bộ kỹ thuật hoặc người phụ trách kỹ thuật: Bạn có thể tự đào tạo (tôi đi học lớp 2 ngày do địa phương tổ chức – rất đáng), hoặc làm việc theo nhóm/hợp tác xã có người đảm nhiệm vai trò này.
- Trang thiết bị tối thiểu: Dù đơn giản thôi, bạn vẫn cần có sổ ghi nhật ký canh tác, dụng cụ kiểm tra thuốc tồn dư, thiết bị bảo hộ, và khu bảo quản nông sản tạm thời (tôi tận dụng luôn nhà kho, nhưng phải đảm bảo thoáng và sạch).
- Phối hợp kiểm định: Khi đăng ký chứng nhận, cơ quan kiểm định sẽ khảo sát trực tiếp. Đừng lo, nếu bạn làm thật thì họ thấy liền. Chỉ cần đừng “diễn” là được!
Điều tôi học được là: chuẩn bị trước thì nhẹ đầu về sau. Khi mọi thứ đã vào nề nếp, bạn không chỉ đạt chứng nhận một lần, mà duy trì được lâu dài – đó mới là cốt lõi của một trại điều chuẩn VietGAP thật sự.
Những thách thức khi triển khai VietGAP: chuyện không phải ai cũng kể
Bạn biết không, nếu bạn đang bắt đầu hành trình làm điều theo chuẩn VietGAP, thì… tôi mừng cho bạn. Nhưng tôi cũng phải nói thật – nó không hề dễ. Nhất là khi bạn làm ở quy mô hộ gia đình, như phần lớn bà con ở Bình Phước – nơi tôi từng gắn bó gần 10 năm với vườn điều nhà mình.
Vấn đề nằm ở chỗ: bạn không thiếu quyết tâm, nhưng lại thiếu rất nhiều cái khác…
- Thiếu vốn: Đầu tư hệ thống tưới, cải tạo đất, làm nhà kho – cái nào cũng “ngốn tiền”. Chưa kể chi phí chứng nhận, mỗi năm có khi cả chục triệu.
- Thiếu hiểu biết kỹ thuật: Nói thật, hồi đầu tôi còn chưa hiểu hết khái niệm “nhật ký canh tác”, càng không biết phải ghi cái gì vào đó. Mãi đến khi Viện khuyến nông tổ chức lớp tập huấn, tôi mới vỡ lẽ.
- Thiếu thị trường đầu ra ổn định: Làm điều sạch rồi mà không có ai mua giá tốt thì cũng nản lắm. Có năm tôi phải bán chung với hàng thường, chẳng hơn được bao nhiêu.
- Quy mô nhỏ lẻ, khó liên kết: Một mình một vườn thì làm gì cũng chậm. Mà liên kết HTX thì cũng không dễ – phải tìm đúng nơi uy tín, có người dẫn dắt.
Tôi nghĩ điều khó nhất không phải là kỹ thuật, mà là duy trì động lực trong khi chưa thấy kết quả ngay. Nhưng bạn ạ, nếu vượt qua được năm đầu tiên, hiểu quy trình rồi, quen với cách làm rồi… thì mọi thứ sẽ nhẹ dần. Và đến khi bạn cầm được tờ chứng nhận VietGAP đầu tiên, cảm giác đó – thực sự xứng đáng.
Hỗ trợ từ Nhà nước và các tổ chức: bạn không đơn độc trên hành trình VietGAP
Tôi nói thật nhé, nếu chỉ dựa vào sức mình mà làm điều theo chuẩn VietGAP – từ kỹ thuật, chứng nhận cho tới tìm đầu ra – thì mệt lắm. Nhưng may là bạn không phải đi một mình. Có rất nhiều chính sách hỗ trợ đang nằm sẵn, chỉ là đôi khi mình… chưa biết cách gõ đúng cửa.
Dưới đây là những hỗ trợ mà tôi từng tiếp cận, và bạn hoàn toàn có thể:
- Vay vốn lãi suất thấp: Agribank và BIDV đang có các gói tín dụng nông nghiệp ưu đãi. Tôi từng vay một khoản nhỏ nâng cấp hệ thống tưới, được ân hạn 6 tháng – đỡ gánh đáng kể.
- Đào tạo kỹ thuật VietGAP miễn phí: Bộ NN&PTNT và các Viện khuyến nông địa phương thường xuyên mở lớp tập huấn. Bạn hỏi cán bộ xã là biết ngay đợt tới. Tôi đi học 3 buổi thôi mà thay đổi cách ghi nhật ký hoàn toàn.
- Hỗ trợ xúc tiến thương mại: Trung tâm XTTM TP.HCM từng mời HTX tôi tham gia hội chợ nông sản – một lần đó thôi mà có thêm 2 mối bán điều sạch, đến giờ vẫn giữ liên lạc.
- Tổ chức quốc tế như FAO: Có thời gian FAO tài trợ phân tích đất và hỗ trợ xây dựng mô hình trồng điều bền vững tại Bình Phước. Bạn theo dõi địa phương hoặc hỏi bên HTX là sẽ biết.
Tôi biết, đôi lúc mấy khoản hỗ trợ này nghe có vẻ “xa vời”, nhưng khi bạn chủ động hỏi – và làm thật – thì cửa sẽ mở. Chìa khóa ở đây là: bạn phải cho thấy mình sẵn sàng thay đổi. Và khi bạn làm đúng, sẽ luôn có người đồng hành.
Câu chuyện thành công từ mô hình điều VietGAP ở Bình Phước: không phải giấc mơ, là kết quả của sự kiên trì
Bạn có tin không, chỉ trong vòng ba năm, từ một nông hộ nhỏ trồng điều “theo kiểu cha truyền con nối”, anh Bảy – thành viên của Hợp tác xã Tiến Thành, huyện Bù Đăng, Bình Phước – đã xuất được lô điều sạch đầu tiên sang Nhật Bản. Tôi biết anh, từng uống cà phê với ảnh dưới gốc điều bụi bặm, lúc chưa ai nghĩ “điều nhà làm” có thể ra nước ngoài.
Vậy mà, ảnh làm được. Và đây là điều tôi học được từ mô hình của ảnh:
- Chuyển từ làm tự phát sang đúng quy trình VietGAP: từ phân hữu cơ, nhật ký canh tác đến kiểm tra tồn dư, ảnh đều làm bài bản.
- Làm việc nhóm thông qua HTX: Chứ một mình không đủ điều kiện, không ai kiểm định. HTX lo thủ tục, đứng ra xin chứng nhận – nhẹ gánh vô cùng.
- Được Cục Xúc tiến thương mại hỗ trợ kết nối: Qua một hội chợ nông sản ở TP.HCM, ảnh ký được hợp đồng xuất 5 tấn/năm – nghe tưởng nhỏ, mà lợi nhuận gấp rưỡi bán cho thương lái nội địa.
- Tăng thu nhập thực tế: Theo lời ảnh, từ 40–50 triệu/năm trước kia, sau khi đạt chuẩn, thu nhập tăng lên gần 80 triệu đồng mà chi phí sản xuất lại… không tăng bao nhiêu.
Bạn thấy đấy, mô hình điều VietGAP không chỉ là câu chuyện trên giấy. Nó là hành trình thật, của những người thật, như anh Bảy – và có thể là bạn, nếu bạn bắt đầu ngay hôm nay.
