Xuất khẩu sầu riêng hiện đang là “con át chủ bài” của nông sản Việt. Chỉ trong nửa đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu đã đạt gần 1,5 tỷ USD, và Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhất với hơn 85% sản lượng đầu ra. Nhưng thực tế không phải cứ trồng ra trái ngon là sẽ xuất được. Muốn hàng đi suôn sẻ, điều tiên quyết là phải đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng, đặc biệt là GAP, mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc và kiểm dịch thực vật.
Những năm gần đây, phía Trung Quốc không còn dễ dãi như trước. Họ yêu cầu kỹ đến từng chi tiết nhỏ – từ giấy chứng nhận vùng trồng cho đến việc trái cây có được bảo quản bằng logistics lạnh hay không. Nếu bạn là người trồng hoặc đang làm đầu mối thu mua, đừng nghĩ “miễn có hàng là bán được”. Giờ đây, hồ sơ giấy tờ cũng quan trọng không kém gì chất lượng trái sầu riêng.
Tăng trưởng nhanh nhưng còn thiếu đồng bộ tiêu chuẩn
Thị trường xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đang phát triển mạnh chưa từng có, nhất là từ khi được phía Trung Quốc chính thức cấp phép nhập khẩu chính ngạch. Tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đạt hơn 2,3 tỷ USD, theo số liệu mới công bố từ Tổng cục Hải quan. Con số này đặt sầu riêng ngang hàng với các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như cà phê hay điều. Nhưng phía sau sự tăng trưởng ấy là một nghịch lý: càng xuất nhiều, càng lộ rõ những điểm yếu cố hữu – đặc biệt là về tiêu chuẩn và kiểm soát vùng trồng.
Hiện tại, dù cả nước có hơn 700 vùng trồng sầu riêng đang hoạt động, nhưng chỉ khoảng 293 vùng được Trung Quốc cấp mã số vùng trồng hợp lệ. Điều này đồng nghĩa với việc, phần lớn nông dân và hợp tác xã chưa thể đưa sản phẩm vào chuỗi xuất khẩu chính ngạch, buộc phải bán qua trung gian hoặc chấp nhận đường tiểu ngạch rủi ro cao. Những người làm lâu năm trong nghề đều hiểu: không có mã số, không có tương lai với xuất khẩu. Vấn đề ở đây không chỉ là kỹ thuật canh tác, mà là sự chậm trễ trong hướng dẫn và cấp giấy phép từ cơ quan quản lý địa phương – điều ai cũng biết, nhưng không mấy ai dám nói ra công khai.
Điều kiện và thủ tục xin mã số vùng trồng
Xin được nói thẳng: nếu bạn muốn bán nông sản ra nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc hay EU, thì chuyện có mã số vùng trồng là không thể né. Không còn là lựa chọn nữa — đó là điều kiện bắt buộc nếu bạn không muốn hàng bị ách lại ở cửa khẩu. Tính đến tháng 7/2025, cả nước đã có hơn 6.200 vùng được cấp mã, chủ yếu tập trung vào trái cây nhiệt đới như sầu riêng, xoài, nhãn, thanh long. Nhưng đừng tưởng cứ đăng ký là được, vì quy trình này yêu cầu vùng trồng phải đảm bảo đồng nhất canh tác, có bản đồ GPS, hệ thống ghi chép rõ ràng và đặc biệt là khả năng truy xuất nguồn gốc qua QR code.
Vậy thủ tục đăng ký cụ thể ra sao?
Thật ra không phức tạp như bạn nghĩ, nếu biết chuẩn bị đúng cách. Cụ thể, quy trình gồm 4 bước cơ bản nhưng cần làm chỉn chu:
- Lập hồ sơ vùng trồng: Bạn cần bản đồ vùng trồng (đo bằng GPS), nhật ký canh tác, kế hoạch quản lý sâu bệnh và toàn bộ thông tin kỹ thuật.
- Nộp hồ sơ điện tử: Gửi qua hệ thống của Cục Bảo vệ Thực vật hoặc liên hệ trực tiếp với chi cục ở tỉnh.
- Kiểm tra thực địa: Cán bộ chuyên môn sẽ xuống kiểm tra tình trạng canh tác, vệ sinh đồng ruộng, vườn cây và đối chiếu hồ sơ.
- Cấp mã và kiểm tra định kỳ: Nếu đạt, bạn sẽ được cấp mã vùng có QR code riêng. Nhưng đừng chủ quan — vùng trồng sẽ được kiểm tra lại tối thiểu 2 lần/năm.
Điều quan trọng là phải duy trì tiêu chuẩn, vì một lần mất mã là mất cơ hội. Đã có nhiều hợp tác xã bị gỡ mã vì không cập nhật hồ sơ đúng hạn hoặc thay đổi hình thức canh tác.
Yêu cầu về nhà đóng gói để được cấp mã số đóng gói
Hạ tầng: Phải “cứng” từ nền móng
Để được cấp mã số đóng gói, điều đầu tiên bạn cần là một cơ sở có hạ tầng rõ ràng, gọn gàng và sạch sẽ. Không cần hoành tráng, nhưng từng khu vực – từ nơi tiếp nhận nông sản, khu sơ chế, khu đóng gói đến kho lạnh – phải phân luồng khoa học. Một điểm ít ai nói nhưng rất dễ bị “vấp” khi thẩm định: thoát nước và kiểm soát côn trùng. Nhiều cơ sở bị loại ngay vòng đầu chỉ vì rãnh thoát nước không có lưới chắn, hay ánh sáng trong khu đóng gói không đủ tiêu chuẩn.
Bạn nên lưu ý:
- Khu xử lý sơ bộ cần nền chống thấm, dễ vệ sinh, và không để đọng nước.
- Kho lạnh bắt buộc phải duy trì nhiệt độ ổn định, lý tưởng là từ 2–5°C, và có ghi chép kiểm tra mỗi ngày.
- Tường và trần nhà cần được ốp bằng vật liệu dễ lau chùi, chống mốc – đây là yêu cầu bắt buộc trong nhiều hồ sơ thẩm định.
Theo báo cáo của Cục BVTV (tháng 7/2025), hơn 73% cơ sở chưa đủ điều kiện cấp mã là do hạ tầng chưa phân luồng đúng chuẩn.
Quản lý chất lượng: Không có chuyện làm “qua loa”
Đạt tiêu chuẩn hạ tầng chưa đủ. Bạn còn phải chứng minh rằng mình quản lý chất lượng một cách có hệ thống và minh bạch. Điều này bao gồm cả việc kiểm soát nguồn đầu vào (ví dụ: chỉ nhận hàng từ vùng trồng đã có mã số), lẫn các bước xử lý trong nhà máy.
Tốt nhất nên xây dựng quy trình dựa trên HACCP – không cần phức tạp, nhưng ít nhất phải có:
- Ghi chép nhật ký vệ sinh từng khu vực mỗi ngày.
- Kiểm tra ngẫu nhiên chất lượng trái cây trước và sau phân loại.
- Lưu hồ sơ truy xuất mã vùng, mã lô và thời gian đóng gói.
Nhiều anh em trong ngành chia sẻ: lúc đầu nghĩ mấy cái này chỉ để “làm màu”, nhưng thực tế, nếu có kiểm tra đột xuất hoặc sự cố truy xuất, chính những ghi chép này cứu cả lô hàng.
Vai trò của các tiêu chuẩn GAP trong canh tác và xuất khẩu nông sản
Khi nói đến canh tác nông nghiệp chuẩn xuất khẩu, không thể bỏ qua hai cái tên quen thuộc: VietGAP và GlobalGAP. Đây không chỉ là “mác” để đi nước ngoài, mà còn là cách nông dân chứng minh được chất lượng thật sự của sản phẩm mình làm ra. VietGAP phù hợp với điều kiện sản xuất trong nước, dễ tiếp cận và chi phí thấp hơn. Trong khi đó, GlobalGAP là “tấm hộ chiếu” được các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc chấp nhận.
Thực tế hiện nay, để đưa được trái sầu riêng sang Trung Quốc, nông dân phải có chứng nhận VietGAP hoặc GlobalGAP mới được cấp mã vùng trồng. Đây là điều kiện tiên quyết, không thương lượng. Ngoài ra, các yếu tố như ghi chép nhật ký canh tác, đảm bảo tưới tiêu hợp lý, sử dụng phân bón hữu cơ, và có đánh giá nội bộ định kỳ là phần bắt buộc trong hồ sơ nông hộ. Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, tính đến giữa năm 2025, cả nước có hơn 5.400 trang trại đạt chuẩn VietGAP, và con số này đang tăng nhanh vì yêu cầu từ phía bạn hàng quốc tế.
Thủ tục chứng nhận: không khó, nhưng cần làm đúng
Nhiều người nghĩ làm GAP là “làm khó nhau”, nhưng thật ra, làm đúng từ đầu thì thủ tục khá trơn tru. Bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng, nhưng không phải mất cả năm trời. Một số hợp tác xã mẫu đã hoàn tất quy trình chứng nhận VietGAP chỉ trong 60 ngày, miễn là hồ sơ đầy đủ và quy trình thực hiện nhất quán.
Dưới đây là các bước cơ bản để bắt đầu:
- Chuẩn hóa quy trình sản xuất: Phải có sơ đồ vườn, lịch canh tác, nguồn nước rõ ràng.
- Tự đánh giá nội bộ: Ghi lại toàn bộ hoạt động canh tác, từ khâu làm đất đến thu hoạch.
- Chọn tổ chức chứng nhận uy tín: Có thể liên hệ Quacert, SGS, hoặc Control Union – họ sẽ kiểm tra hiện trường và cấp chứng chỉ nếu đạt.
📌 Cập nhật tháng 7/2025: Cục Bảo vệ Thực vật chính thức yêu cầu mã số vùng trồng xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc phải đi kèm chứng nhận VietGAP. Nếu chưa có, hồ sơ cấp mã vùng sẽ bị trả về – không ngoại lệ.
Lời khuyên thật lòng: Nếu bạn đang sản xuất trái cây để xuất khẩu mà chưa bắt đầu làm GAP, hãy bắt đầu ngay từ vụ tới. Càng chậm, càng bị đẩy khỏi đường đua. Thị trường quốc tế không chờ ai – đặc biệt khi họ đang thắt chặt tiêu chuẩn từng ngày.
Quy trình kiểm dịch và xuất khẩu: Các bước kiểm tra, cấp giấy và vận chuyển
Nếu bạn từng loay hoay với giấy tờ xuất khẩu sầu riêng, thì bạn không đơn độc. Bất kỳ ai từng đưa trái cây ra nước ngoài đều hiểu: cái khó không nằm ở chất lượng hàng, mà nằm ở thủ tục. Đầu tiên, hàng hóa cần được kiểm dịch thực vật – khâu này do Chi cục Bảo vệ Thực vật địa phương thực hiện. Họ sẽ kiểm tra sâu bệnh, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, côn trùng còn sống… tất cả phải sạch thì mới được cấp giấy chứng nhận kiểm dịch xuất khẩu.
Muốn nhanh? Phải chuẩn bị trước. Bạn cần đăng ký lịch kiểm tra trước ít nhất 2 ngày, chuẩn bị sẵn hồ sơ lô hàng gồm:
- Phiếu đăng ký kiểm dịch
- Kết quả xét nghiệm dư lượng thuốc BVTV
- Vận đơn dự kiến
- Mẫu tem truy xuất nguồn gốc
Nếu thiếu một trong những giấy này, lô hàng sẽ bị giữ lại ngay tại kho, thậm chí phải tiêu hủy nếu không đáp ứng tiêu chuẩn. Năm ngoái, riêng tại Đồng Nai đã có hơn 280 lô sầu riêng bị đình chỉ vì không đạt chuẩn dư lượng (Nguồn: Cục Bảo vệ Thực vật, 2024).
Hàng qua cửa khẩu: Niêm phong, container lạnh và thủ tục hải quan
Khi hàng đã đạt kiểm dịch, bước kế tiếp là đưa xuống cảng và làm thủ tục hải quan. Đây là giai đoạn dễ “nghẽn cổ chai” nhất nếu không tính toán kỹ. Hàng trái cây – đặc biệt là sầu riêng – bắt buộc phải được đóng trong container lạnh, có niêm phong và giám sát đầy đủ. Cán bộ hải quan sẽ đối chiếu hồ sơ, kiểm tra thực tế, rồi mới cấp phép thông quan.
Một số mẹo từ kinh nghiệm thực tế:
- Luôn kiểm tra container trước khi đóng hàng. Nhiệt độ phải đạt từ 13°C–15°C cho sầu riêng.
- Niêm phong tại kho, có camera giám sát và chứng nhận thời gian.
- Gửi vận đơn điện tử sớm để tránh cập rập lúc ra cảng.
Nếu bạn nghĩ mọi chuyện sẽ suôn sẻ sau khi qua hải quan, thì xin chia buồn: vẫn còn rủi ro. Đã từng có trường hợp hàng đến biên giới nhưng bị trả về chỉ vì mã QR bị mờ hoặc không đúng format. Vì vậy, trước khi hàng rời kho, hãy kiểm kỹ mọi thứ như thể đây là lần cuối bạn được kiểm.
Yêu cầu của thị trường Trung Quốc và các nước khác: So sánh và cập nhật mới nhất năm 2025
Trung Quốc, Hàn Quốc và EU yêu cầu gì trong xuất khẩu nông sản?
Từ đầu quý III/2025, Trung Quốc siết chặt hơn nữa việc kiểm tra hàng nông sản nhập khẩu, đặc biệt là sầu riêng, chanh leo và thanh long. Hải quan Trung Quốc hiện tăng cường tỷ lệ kiểm tra thực tế tại cửa khẩu lên 30%, tập trung vào các chỉ tiêu như dư lượng thuốc BVTV, nguồn gốc vùng trồng, và mã số cơ sở đóng gói. Doanh nghiệp không tuân thủ quy định SPS hoặc hồ sơ thiếu minh bạch rất dễ bị giữ hàng hoặc trả về ngay tại biên giới.
Trong khi đó, Hàn Quốc yêu cầu cao về độ truy xuất nguồn gốc. Từ tháng 6/2025, tất cả nông sản muốn vào thị trường này bắt buộc phải có nhật ký canh tác điện tử và chứng nhận phân tích từ phòng thí nghiệm nội địa Hàn. EU thì không chỉ quan tâm đến quy chuẩn dư lượng theo Codex, mà còn bổ sung kiểm tra chặt chẽ về vi sinh vật như Listeria monocytogenes trong trái cây tươi. Quy định mới nhất là EU Regulation 2025/14/EU, nâng mức độ kiểm tra với các lô hàng nhập khẩu chính ngạch từ Đông Nam Á.
Những cập nhật quan trọng bạn cần nắm ngay trong tháng 7/2025
- Tỷ lệ kiểm tra thực tế tại cửa khẩu Trung Quốc tăng đột biến, gây ùn ứ hàng nếu doanh nghiệp chưa chuẩn bị kỹ hồ sơ lô hàng.
- EU bổ sung kiểm tra các hợp chất pyrethroid trong rau quả, đòi hỏi điều chỉnh ngay trong quy trình phun xịt tại vườn.
- Hàn Quốc bắt đầu áp dụng hình thức kiểm tra định kỳ từng quý, kể cả với vùng trồng đã được phê duyệt từ năm trước.
Nếu bạn đang chuẩn bị hàng cho thị trường Trung Quốc, đừng chủ quan với việc dán tem hay mã QR vùng trồng. Chỉ cần sai sót một chi tiết nhỏ trong hồ sơ, như thiếu kết quả kiểm tra dư lượng hay không có mã số cơ sở đóng gói đúng chuẩn, hàng hóa sẽ không thể thông quan. Việc “kiểm tra biên mậu” hiện không còn chỉ là hình thức — mà là khâu quan trọng nhất trong chuỗi xuất khẩu chính ngạch.
Những sai lầm phổ biến khiến bị từ chối xuất khẩu
Từ nhà vườn đến container: Sai một ly, đi cả lô hàng
Không thiếu trường hợp, chỉ vì mã vùng trồng chưa cập nhật, mà cả container xoài bị ách lại tại cảng, chờ kiểm tra rồi… bị trả về. Chuyện này nghe tưởng lạ, nhưng thực tế xảy ra thường xuyên, nhất là với các lô hàng đi Úc, Nhật hoặc châu Âu – những thị trường kỹ tính bậc nhất.
Một lỗi nữa cũng rất dễ mắc phải là hồ sơ lô hàng bị sai lệch. Có lần, một hợp tác xã ở Tiền Giang gửi nhãn long đi Hàn Quốc nhưng dùng giấy GAP đã quá hạn 2 tháng. Kết quả: lô hàng bị giữ lại kiểm tra mẫu, tốn gần 2 tuần. Chỉ riêng tiền lưu kho đã hơn 35 triệu. Mất mát cả kinh tế lẫn uy tín, chỉ vì một tờ giấy.
Theo thống kê của Cục Bảo vệ Thực vật, trong 6 tháng đầu năm 2025, có hơn 22% hồ sơ bị trả do lỗi giấy tờ, mã số không hợp lệ hoặc thiếu chứng từ kiểm dịch.
Những lỗi “nhỏ mà đau” trong đóng gói và ghi nhãn
Khâu đóng gói tưởng là bước cuối, nhưng nếu làm không chuẩn thì dễ “đổ sông đổ biển” toàn bộ công sức trước đó. Nhiều cơ sở dùng bao bì chưa đăng ký, nhãn thiếu tiếng Anh hoặc sai quy cách khiến hàng hóa không đạt yêu cầu. Có trường hợp quên in mã truy xuất nguồn gốc, bị chi cục kiểm dịch trả lại ngay tại cửa khẩu.
Cũng không ít đơn vị mua vội container lạnh cũ, không kiểm tra kỹ hệ thống giữ nhiệt. Khi đến nơi, nhiệt độ không đạt tiêu chuẩn, dẫn tới dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tăng cao, bị phát hiện trong quá trình phân tích tồn dư. Và bạn biết rồi đấy, một chỉ số dư lượng vượt giới hạn là lý do quá đủ để bị từ chối nhập khẩu.
Cách phòng tránh: Đừng để “gót chân Achilles” phá hỏng cả vụ mùa
Dù bạn là nông dân nhỏ lẻ hay doanh nghiệp xuất khẩu, chỉ cần mắc 1 trong những lỗi dưới đây là nguy cơ rất cao bị từ chối:
- Không có hoặc sai mã số vùng trồng / cơ sở đóng gói
- Giấy chứng nhận GAP, VietGAP, HACCP hết hạn hoặc không đồng bộ
- Bao bì, nhãn mác sai tiêu chuẩn kỹ thuật, thiếu mã QR truy xuất
- Không kiểm tra nhiệt độ container lạnh trước khi xếp hàng
Cập nhật tháng 7/2025: EU vừa áp dụng chế độ kiểm tra dư lượng chặt hơn với thanh long và chanh dây từ Việt Nam. Tỷ lệ lấy mẫu tăng từ 10% lên 20%, yêu cầu giấy chứng nhận phân tích tồn dư không quá 14 ngày kể từ ngày thu hoạch.
👉 Xem ngay bảng giá sầu riêng mới nhất hôm nay – Cập nhật theo loại, chất lượng và thị trường xuất khẩu!
Nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua chuẩn hóa
Không cần nói vòng vo: Muốn đưa sầu riêng ra thế giới, phải chuẩn hóa ngay từ gốc. Trong 20 năm gắn bó với nông nghiệp, tôi thấy rõ một điều – sản phẩm ngon thôi chưa đủ. Bạn phải chứng minh được chất lượng, rõ ràng từ vườn đến tay người tiêu dùng. Điều này không mới, nhưng chưa bao giờ cấp thiết như bây giờ. Hợp tác xã nào làm tốt khâu truy xuất nguồn gốc, bảo quản, đóng gói và xây dựng thương hiệu, chắc chắn sẽ đi trước thị trường vài bước.
Tôi từng làm việc với một hợp tác xã ở Krông Pắk, Đắk Lắk – nơi họ bắt đầu từ con số 0. Sau một năm tham gia chương trình OCOP, liên kết với doanh nghiệp FDI, và đầu tư phần mềm truy xuất QR code, họ đã xuất được 3 container sang Trung Quốc. Cái gốc của thành công? Không gì khác ngoài: chuẩn hóa từ kỹ thuật trồng đến cách ghi nhật ký vườn.
Hướng đi cụ thể: Không lý thuyết suông
1. Bắt đầu từ kỹ thuật và đào tạo
Hàng năm, Sở NN&PTNT tổ chức hàng chục buổi tập huấn – nhưng vẫn còn nhiều HTX bỏ lỡ. Đây là nền tảng để bạn nâng cao chất lượng sầu riêng, biết cách bón phân hợp lý, phòng trị sâu bệnh đúng cách, và nhất là thu hoạch đúng thời điểm. Đào tạo không phải chỉ để lấy giấy chứng nhận – mà là để làm thật, bán thật.
2. Số hóa để kiểm soát và truy xuất
Đây là điểm mà nhiều nơi làm chưa tới. Sản phẩm có ngon mấy mà không chứng minh được nguồn gốc thì cũng chỉ bán nội địa. Hãy đầu tư phần mềm truy xuất – có thể bắt đầu từ những hệ thống đơn giản như iTrace247, CheckVN, rồi nâng cấp dần theo yêu cầu thị trường.
3. Liên kết để phát triển bền vững
Không có ai thành công một mình trong nông nghiệp. Liên kết sản xuất – tiêu thụ với các doanh nghiệp FDI hoặc những mô hình mẫu đã thành công là con đường ngắn nhất để vừa học được kinh nghiệm, vừa tiếp cận thị trường quốc tế. Đừng ngại chia sẻ lợi ích – vì chính sự chia sẻ đó sẽ mang lại đơn hàng dài hạn.
