Bạn biết không, mười năm trước nếu ai hỏi tôi có nên trồng giống sầu riêng Thái hay không, chắc tôi còn chần chừ. Nhưng giờ á? Không nghĩ tới là thiệt. Giống Monthong – hay tụi mình hay gọi là “sầu riêng Thái” – đã thực sự đổi cuộc chơi cho nhiều nhà vườn, nhất là ở miền Tây và TP.HCM.
Hồi trước, giống Ri6 lên ngôi, thị trường ưa chuộng, giá cũng ổn định. Nhưng dạo gần đây, xu hướng tiêu dùng chuyển mạnh về các giống phục vụ xuất khẩu, mà thị trường Trung Quốc là đầu mối lớn. Bạn thấy đó, nhu cầu tăng, mà yêu cầu kỹ thuật, mã mã cũng khác. Giống Monthong thì lại hợp chuẩn GAP, dễ đưa vào mô hình VAC hoặc canh tác hữu cơ – nên chẳng lạ khi bà con bắt đầu chuyển hướng.
Tôi đã thấy nhiều hợp tác xã ở Tiền Giang, Bến Tre, rồi cả Đồng Nai… bắt đầu quy hoạch lại, đầu tư bài bản từ gốc tới trái. Mà cũng phải thôi, trái to, cơm dày, hạt lép, vị ngọt thanh, dễ vận chuyển, bảo quản tốt – thì ai mà không mê? Có người còn nói: “Làm vườn sầu riêng bây giờ, không biết Monthong là lạc hậu rồi anh ơi.”
Vậy, trồng giống sầu riêng Thái có thật sự đáng? Kỹ thuật chăm sóc có gì khác Ri6? Và làm sao để bắt kịp xu hướng xuất khẩu hiện nay? Mình cùng đào sâu hơn ở phần tiếp theo nhé.
Cách chọn giống sầu riêng Thái Monthong chất lượng: Đừng để “tiền mất tật mang”
Tôi từng gặp nhiều bà con ham rẻ, mua cây giống trôi nổi ngoài chợ, nghe nói là giống sầu riêng Thái Monthong, mà rốt cuộc trồng lên… chờ hoài không thấy trái, hoặc trái ra thì nhỏ xíu, sượng chát. Bạn đừng để mắc sai lầm đó. Bây giờ, để trồng hiệu quả thì chọn giống đúng ngay từ đầu là chuyện sống còn, không đùa được đâu.
Giống Monthong chuẩn Thái – tức là cây ghép từ mắt ghép của cây mẹ tuyển chọn – thường có lá to, thân mập, bộ rễ khỏe và chiều cao khoảng 40–60cm khi xuất vườn. Mắt ghép rõ, vết ghép liền sẹo, không dập úng. Trong kinh nghiệm của tôi, cây càng đồng đều từ vườn ươm thì sau này càng dễ chăm, tỷ lệ sống cũng cao hơn hẳn.
Và tôi khuyên thật lòng: hãy đến những nơi uy tín như Trung tâm Giống cây trồng TP.HCM, các vườn giống được cấp phép bởi Chi cục Trồng trọt. Họ có giấy kiểm dịch rõ ràng, nguồn gốc giống được xác thực – bạn mua về là yên tâm.
Còn nếu bạn muốn chắc ăn hơn? Trước khi xuống giống, tôi thường đem vài cây về trồng thử trong khu đất nhỏ phía sau nhà. Vừa để quan sát khả năng thích nghi, vừa kiểm chứng lời quảng cáo. Làm vậy tốn công một chút, nhưng đỡ rủi ro về sau.
Tóm lại, giống Monthong thì rất đáng để trồng – nhưng phải chọn đúng. Và bạn biết đấy, chọn giống đúng ngay từ đầu… là bạn đã đi được nửa chặng đường thành công rồi.
Điều kiện đất và khí hậu lý tưởng để sầu riêng Thái phát triển khỏe, trái đẹp
Tôi từng nghĩ trồng sầu riêng Thái chỗ nào cũng được – chỉ cần đủ nắng là ổn. Nhưng không đâu, càng làm lâu càng thấy: chọn đúng vùng đất, đúng khí hậu mới là nền tảng bền vững. Nhất là với giống Monthong, loại này “khó chiều” hơn Ri6 chút, nhưng bù lại cho trái to đều, cơm dày và dễ bán.
Đây là vài tiêu chí mà tôi luôn kiểm tra trước khi xuống giống:
- Đất phải tơi xốp, thoát nước tốt. Đất đỏ bazan ở Đồng Nai hay đất phù sa ven sông ở Bến Tre là lý tưởng. Mấy vùng đất phèn hay đất cát pha chua thì phải cải tạo kỹ, chứ không là cây “nghỉ chơi” luôn.
- Độ pH lý tưởng: từ 5.5 đến 6.5. Tôi hay đem mẫu đất ra Trạm Khuyến nông hoặc phòng phân tích đất địa phương kiểm tra. Nhiều người chủ quan, mà sai pH thì dinh dưỡng dù bón đầy đủ cũng khó hấp thụ.
- Khí hậu nhiệt đới gió mùa, mưa – nắng rõ rệt. Sầu riêng Monthong thích ẩm nhưng lại không chịu ngập úng. Nên vùng nào có hệ thống tưới tiêu chủ động, mực nước ngầm ổn định là điểm cộng lớn.
Một số vùng tôi thấy phù hợp nhất hiện nay là: Lâm Đồng (vùng thấp), Long Khánh – Đồng Nai, Châu Thành – Bến Tre, và một số khu vực ở Tiền Giang. Tất nhiên, mỗi vùng mỗi kiểu đất, nên phải đo đất – kiểm tra nước trước, đừng chỉ nhìn bằng mắt rồi đoán.
Tôi học được bài học này sau lần trồng thử ở một khu đất trũng (chỉ thấp hơn 30cm thôi), mưa xuống vài ngày mà cây chết hàng loạt. Mất trắng gần 100 cây, tiếc lắm. Nên bạn nào mới làm – hãy đi chậm mà chắc, đất – nước – khí hậu, không được xem nhẹ.
Tham khảo giá sầu riêng hôm nay tại Banggianongsan.com
Kỹ thuật trồng sầu riêng Thái giai đoạn đầu: Làm đúng ngay từ gốc mới mong có trái ngọt
Tôi hay nói với mấy anh em làm vườn mới vào nghề: “Trồng cây sầu riêng, trồng đúng giai đoạn đầu là thắng nửa trận rồi.” Nhất là giống Thái Monthong, cây con lúc mới đem ra trồng mà gặp điều kiện không tốt là dễ “dỗi” lắm – chậm lớn, còi cọc hoặc lụi luôn.
Dưới đây là cách tôi thường làm, có chỉnh sửa theo từng vùng đất, nhưng cơ bản thì bạn có thể tham khảo:
- Đào hố trồng trước ít nhất 20–30 ngày. Kích thước tối thiểu là 60x60x60cm. Gặp đất chặt hoặc ít mùn thì tôi mở rộng thêm để rễ phát triển thoải mái.
- Bón lót kỹ, đừng tiếc. Tôi hay trộn:
- 10–15kg phân chuồng hoai mục
- 1–2kg phân vi sinh hoặc lân
- 1–2kg tro trấu + xơ dừa (giữ ẩm, thoáng rễ)
- 1 ít vôi bột nếu đất hơi chua.
(Mấy thứ này nên trộn đều rồi để yên ít nhất nửa tháng cho nó “chín” hố.)
- Thời điểm trồng tốt nhất là sau Tết Nguyên đán (khoảng tháng 2–3 DL), đất còn ẩm sau mùa khô, cây dễ phục hồi sau khi ra khỏi bầu.
- Khi trồng: đặt cây thẳng, không lấp đất cao quá cổ rễ. Tôi hay lấy ít đất tơi đắp vòng quanh gốc, vừa giữ ẩm, vừa tránh nước đọng.
- Che nắng bằng lưới 50–60% hoặc tàu lá chuối. Cây con ra nắng gắt là “sốc” ngay. Tôi từng bỏ quên lưới che, cây mới trồng chưa đầy 2 tuần mà vàng lá, xì mủ – mất mấy chục cây tiếc đứt ruột.
Bạn nên chuẩn bị kỹ, đừng chủ quan giai đoạn này. Tôi thấy nhiều người thất bại không phải do giống dở mà do nóng vội – làm cho xong chứ không làm cho chắc. Nhớ nha, cây con cũng như trẻ nhỏ, chăm kỹ đầu đời thì lớn lên mới khỏe, mới đậu được trái đẹp.
Chăm sóc sầu riêng Thái trong 3 năm đầu: Giai đoạn kiến thiết cực kỳ quan trọng
Giai đoạn kiến thiết cơ bản không hào hứng như lúc cây ra hoa, kết trái, nhưng nếu bạn làm sai thì sau này có hối cũng muộn. Tôi đã từng làm ẩu – kết quả là cây yếu, tán lệch, năm thứ tư phải… cưa gốc trồng lại. Đau lắm.
Dưới đây là một vài cách tôi đang áp dụng, có đúc kết từ thất bại và học từ mấy lão nông lâu năm:
- Tưới nước đều – nhưng không để úng. Tôi dùng hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp ống nhánh, đặt vòng quanh tán. Mùa nắng thì tưới mỗi ngày 1–2 lần, mùa mưa thì tùy đất thoát nhanh hay chậm.
- Bón phân định kỳ theo tháng tuổi của cây:
- Tháng đầu: kích rễ bằng NPK 16-16-8 hoặc phân hữu cơ vi sinh, liều nhẹ thôi.
- Sau 3–6 tháng: bắt đầu chia đợt bón mỗi 2 tháng/lần, luân phiên giữa phân hữu cơ hoai mục + vi sinh vật có ích và NPK (20-20-15).
- Đừng quên bổ sung trichoderma để giữ đất khỏe.
- Tạo tán và tỉa cành ngay từ năm đầu.
- Tôi giữ lại 3–4 cành chính theo trục chữ thập, cành nào mọc chéo – rối – yếu là cắt bỏ.
- Từ năm thứ hai thì bắt đầu tỉa tán nhẹ để định hình khung cành. Việc này tuy nhỏ nhưng giúp cây khỏe, ít sâu bệnh về sau.
- Kiểm soát cỏ dại thường xuyên. Tôi không xịt thuốc mà dùng màng phủ nông nghiệp quanh gốc hoặc phủ rơm – vừa giữ ẩm, vừa hạn chế cỏ.
Một điều tôi học được: đừng chăm kiểu “bó phân, chờ sung”, mà hãy chăm cây như nuôi con – đều đặn, đúng lúc, đủ chất. Làm được vậy, tới năm thứ 4, cây bắt đầu ra hoa ổn định, bạn sẽ thấy công mình bỏ ra không uổng chút nào.
Phòng trừ rầy mềm bằng biện pháp sinh học: Cách tôi đã áp dụng và thấy hiệu quả rõ rệt
Có thời điểm tôi từng “mất ăn mất ngủ” vì đám rầy mềm tấn công vườn sầu riêng. Nhất là vào đầu mùa mưa – khi thời tiết ẩm ướt kéo dài – rầy mềm phát triển cực nhanh, hút nhựa non khiến đọt non xoăn lại, lá thì vàng úa từng mảng. Hồi trước, tôi cũng từng lạm dụng thuốc hóa học cho nhanh, nhưng rồi thấy đất bạc màu, thiên địch biến mất, mà rầy thì cứ “trở lại và lợi hại hơn xưa”.
Từ khoảng 3 năm trở lại đây, tôi chuyển hẳn sang biện pháp sinh học – vừa an toàn, vừa bền vững hơn. Tôi dùng nấm xanh Metarhizium anisopliae (loại nấm ký sinh tự nhiên trên côn trùng). Cách làm cũng không cầu kỳ lắm: cứ pha chế phẩm đúng liều, phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh lúc trời mưa. Có lần, tôi còn thử kết hợp với dịch tỏi – ớt – gừng tự ủ, vừa xua đuổi rầy vừa tăng đề kháng cho cây. Kết quả thì phải nói là rõ như ban ngày – chỉ sau 5–7 ngày, mật số rầy giảm mạnh, cây hồi lại, đọt non bung khỏe.
Giờ tôi vẫn duy trì phun định kỳ 10–15 ngày/lần, kết hợp với kiểm tra vườn hằng tuần để bắt sớm khi rầy mới xuất hiện. Và điều quan trọng nhất mà tôi học được là: đừng để rầy “bùng phát” rồi mới lo xử lý. Phòng sớm bằng biện pháp sinh học không chỉ hiệu quả, mà còn giúp giữ cân bằng hệ sinh thái trong vườn – cái này, tôi nghĩ, đáng giá hơn bất kỳ loại thuốc nào.
Kỹ thuật xử lý ra hoa đồng loạt cho sầu riêng: Cái tôi rút ra sau nhiều năm “ăn trái đắng”
Xiết nước là bước đầu tiên tôi làm, thường kéo dài khoảng 20–25 ngày, tuỳ thời tiết và độ ẩm đất. Lúc đó, mình phải ngưng tưới hoàn toàn, để cây cảm nhận “áp lực” nhẹ, chuẩn bị bước vào giai đoạn phân hóa mầm hoa. Sau đó, tôi phun KNO₃ (khoảng 1,5–2%) để kích thích ra mầm hoa – lúc này cần quan sát kỹ, đừng phun đại trà vì cây nào chưa đủ tuổi hay sức thì phản tác dụng ngay. Năm rồi, tôi có thử kết hợp Paclobutrazol liều thấp cho một khu riêng, thấy hiệu quả rõ, hoa lên đồng đều hơn hẳn (nhưng phải rất cẩn thận liều lượng – cái này không đùa được).
Còn về phần dưỡng trái, tôi điều chỉnh phân bón hợp lý, chủ yếu là tăng Kali và Canxi trong giai đoạn trái non để chống rụng. Tôi cũng không quên phun thêm chế phẩm sinh học giúp cây giữ nụ, giữ trái tốt hơn – nhất là những hôm thời tiết thất thường, nắng mưa lẫn lộn.
Bạn thấy đó, để cây ra hoa sầu riêng Thái đồng loạt rồi trái không rụng là cả một quá trình, không có “chiêu trò” nào nhanh mà bền cả. Điều tôi học được là: hiểu cây, đi đúng nhịp sinh lý của nó, đừng nóng vội. Cứ làm đều tay, kiên trì và ghi chép lại mỗi mùa – bạn sẽ thấy tiến bộ rõ từng năm.
Kinh nghiệm thu hoạch và bảo quản sầu riêng: Cái gì cũng phải “đúng thời điểm”
Hồi mấy năm đầu làm, tôi từng “quá tay” vì sợ trễ đơn hàng, cắt non hơn 3 ngày, hậu quả là trái không chín được, mùi lạt, ăn như mít úng. Mà ngược lại, để trễ thì rụng bể, cơm nhão, không ai mua. Vậy nên tôi rút ra được một điều: phải nắm đúng thời điểm chín sinh lý của từng giống – như sầu riêng Thái thì khoảng 105–110 ngày sau khi đậu trái là chuẩn.
Tôi thường kiểm tra thủ công bằng cách nhìn gai – khi gai chuyển từ nhọn sang hơi cùn, đầu gai có vết nứt chân chim, màu vỏ sậm lại, kèm theo tiếng gõ đục (cái này nghe quen tai lắm mới phân biệt được). Lúc thu thì cắt cả cuống dài tầm 5–7cm để giữ tươi lâu. Nói thật, tay nghề cắt cũng quan trọng lắm – lỡ làm tróc vỏ hay dập cuống thì xem như mất giá.
Còn bảo quản, tôi đóng vào thùng carton lỗ thoáng hoặc sọt nhựa cứng, xếp lên xe lạnh 13–15°C nếu đi xa. Có năm, tôi thử để nhiệt thấp hơn, tầm 10°C, mà trái bị “đứng chín”, ăn không ngọt. Bài học xương máu luôn!
Cá nhân tôi thì vẫn chuộng phân loại tại chỗ, chia theo size và độ chín rồi mới giao, tránh phải “chạy lửa” bên khâu đóng gói. Một cái tôi học được là: đừng tiếc thời gian kiểm tra từng trái – vì chỉ cần một trái chín sớm nứt ra trong thùng là đủ ám cả lô hàng.
Nói vậy thôi chứ đến giờ tôi vẫn hồi hộp mỗi mùa thu hoạch. Mỗi năm, mỗi lứa, mỗi trái – không cái nào giống cái nào. Nhưng nếu bạn chịu khó quan sát kỹ, ghi chép cẩn thận và xử lý đúng quy trình thì việc thu hoạch sầu riêng Thái và bảo quản để vận chuyển xa hoàn toàn nằm trong tầm tay.
Hiệu quả kinh tế và đầu ra sầu riêng: Lời nhiều, nhưng không dành cho người nóng vội
Tôi từng nghe một ông anh làm nông bảo: “Trồng sầu riêng, một là đổi đời, hai là đổi nghề”. Nghe chơi vậy chứ đúng lắm. Bởi chi phí đầu tư ban đầu thì không hề nhỏ – tính sơ sơ, tôi đã tốn gần 500–700 triệu/ha (gồm giống chất lượng, phân hữu cơ, hệ thống tưới và công chăm sóc 3 năm liền). Nhưng khi cây vào giai đoạn cho trái ổn định, năng suất 12–15 tấn/ha là hoàn toàn khả thi – nhất là nếu bạn chăm kỹ và không để sâu bệnh “lên ngôi”.
Giá bán sầu riêng Thái hiện dao động quanh 75.000–95.000đ/kg, lúc sốt thì còn cao hơn nữa (năm ngoái, đợt đầu tháng 6, có chỗ bán tới 120.000đ/kg!). Nhân lên thì mỗi ha thu về tiền tỷ là chuyện bình thường – tôi từng chốt một lô 9 tấn cho thương lái xuất khẩu Trung Quốc, tính ra lời hơn 600 triệu sau trừ hết chi phí.
Tuy nhiên, đầu ra không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Bạn không thể chỉ dựa vào chợ đầu mối TP.HCM hay trông chờ thương lái “ghé ngang mua giùm”. Cái tôi rút ra là phải có định hướng ngay từ đầu: hoặc liên kết hợp tác xã, hoặc tự xây thương hiệu sạch để hướng đến chuỗi xuất khẩu chính ngạch – Trung Quốc và Hàn Quốc đang rất “khát” sầu riêng, nhưng tiêu chuẩn họ cũng không dễ chiều.
Điều cuối cùng tôi muốn chia sẻ là: trồng sầu riêng lời thật, nhưng chỉ khi bạn làm bài bản, có kế hoạch đầu ra rõ ràng và không bị cuốn theo giá ảo. Và thiệt, đã làm nông nghiệp kiểu mới rồi thì phải nghĩ xa hơn cây trái – nghĩ tới thị trường, thương hiệu và bền vững lâu dài.
