Bạn biết đấy, cách đây chừng 10 năm, hỏi tới giống sầu riêng nào “ăn chắc mặc bền” thì ít ai nhắc đến Monthong. Hồi đó người ta vẫn trung thành với Ri6 hoặc sầu riêng hạt lép địa phương. Nhưng giờ thì khác hẳn—nhất là từ khi Trung Quốc chính thức mở cửa nhập khẩu sầu riêng Việt. Nhu cầu tăng vọt, mà giống Monthong Thái lại vừa dễ bán, vừa đạt chuẩn chất lượng, thành ra bà con mình đổ xô tìm cách tăng năng suất Monthong để kịp thời vụ và giữ hợp đồng xuất khẩu.
Cá nhân tôi từng chứng kiến nhiều nông hộ ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ chuyển đổi gần như toàn bộ vườn sang giống Monthong chỉ trong 1-2 năm. Có hộ trồng theo kiểu thâm canh, chăm từng gốc như chăm con mọn, chỉ mong một vụ bội thu. Nhưng nói thật, không phải ai cũng đạt được năng suất như mong muốn—vì giống thì một chuyện, còn kỹ thuật, thổ nhưỡng, mùa vụ… lại là chuyện khác.
Vậy thì, đâu là yếu tố quyết định để trồng sầu riêng Monthong hiệu quả ở Việt Nam? Và làm sao để bà con tối ưu năng suất, nhất là trong bối cảnh thị trường đang “nóng” như hiện nay?
Đặc điểm hình thái và sinh trưởng của giống sầu riêng Monthong Thái Lan
Bạn hỏi tôi vì sao nhiều nông dân – kể cả tôi lúc trước – lại chọn Monthong thay vì giữ Ri6 hay Chuồng Bò cho chắc ăn? Câu trả lời nằm ở cái tạng cây và chất trái. Giống Monthong Thái Lan này sinh trưởng chậm hơn một chút, lá to, tán đều, nhìn phát là biết cây khỏe – mà cái kiểu khỏe bền, không bộc phát như Ri6 đâu nhé.
Trái Monthong thường nặng từ 3 đến 5 kg, múi to, vàng đậm, thịt dày và gần như không có xơ. Mùi thơm thì dịu hơn, không nồng gắt – nên bán qua thị trường Trung Quốc rất hợp gu. Đây là điểm Viện Cây ăn quả miền Nam từng lưu ý khi khảo nghiệm giống. Người ta mê cái cảm giác ăn mà không bị “ám mùi sầu” suốt cả ngày, bạn thấy không?
Về ưu điểm sinh trưởng thì tôi đánh giá cao khả năng kháng bệnh thối rễ và xì mủ của Monthong – nhất là trong điều kiện đất đỏ Tây Nguyên hay những vùng ẩm thấp miền Đông. Tuy thời gian nuôi trái lâu hơn, nhưng bù lại năng suất ổn định, ít bị rụng trái non (nếu biết chăm đúng cách).
Nói gì thì nói, giống Monthong không phải “dễ chơi” – nhưng với người có định hướng làm bài bản thì đây là một lựa chọn đáng đầu tư. Nhất là trong giai đoạn thị trường đang đòi hỏi chất lượng chuẩn, số lượng lớn, mà không phải giống nào cũng gánh nổi.
Thổ nhưỡng và khí hậu: yếu tố then chốt quyết định năng suất Monthong
Bạn trồng Monthong ở đâu? Tôi hỏi vậy vì, thật lòng mà nói, đất và khí hậu có thể quyết định tới… 60–70% chuyện năng suất sầu riêng Monthong. Không phải cứ giống Thái là đem trồng chỗ nào cũng “phất”. Tôi đã thấy vườn ở Đắk Lắk cho trái đồng đều, múi vàng đều như khuôn, mà cũng từng thấy vườn ở Tiền Giang rụng trái gần hết vì mưa trái mùa.
Tây Nguyên, nhất là vùng Lâm Đồng – Đắk Lắk, có lợi thế lớn nhờ đất bazan tơi xốp, giàu dinh dưỡng, độ pH ổn định từ 5,5–6,5, lại thêm mùa khô – mưa rõ rệt. Cây Monthong ở đây bám rễ khỏe, không bị úng, ít nấm bệnh. Nhưng cái khó là nắng gắt, có năm đỉnh điểm lên tới 38–39°C, không khéo là cháy bông.
Còn ĐBSCL như Tiền Giang, Bến Tre, thì thuận nước tưới, khí hậu ẩm quanh năm, nhưng đất thịt hoặc pha sét dễ giữ nước quá mức. Tôi từng xử lý úng rễ cho một vườn ở Cai Lậy sau trận mưa giữa mùa khô – chỉ vì thoát nước kém. Và mưa trái mùa ở đây, phải nói, là “ác mộng” nếu trúng giai đoạn cây đang ra bông.
Điểm mấu chốt, theo kinh nghiệm tôi thấy, là: thổ nhưỡng có thể cải tạo, khí hậu thì phải thích nghi. Không có vùng trồng nào hoàn hảo 100%, quan trọng là bạn hiểu đất – hiểu khí – và có chiến lược phù hợp. Đừng để thời tiết “dắt mũi” mình.
Kỹ thuật canh tác chuẩn quyết định đến năng suất sầu riêng Monthong
Bạn biết không, có thời gian tôi cứ nghĩ giống Monthong mà tốt là… khỏi lo gì hết. Nhưng sau mấy vụ “lụi” do mưa, sâu đục thân rồi cây không ra bông đồng loạt, tôi mới nhận ra: giống tốt chỉ là một phần, còn kỹ thuật chăm sóc mới là chuyện sống còn.
Từ khi tôi chuyển sang mô hình canh tác chuẩn GAP kết hợp hữu cơ nhẹ, mọi thứ bắt đầu khác. Không phải vụ nào cũng hoàn hảo đâu, nhưng tỷ lệ đậu trái và chất lượng múi tăng rõ rệt. Dưới đây là mấy điểm tôi thấy thực sự ảnh hưởng đến năng suất:
- Cắt tỉa cành hợp lý: Thoáng gốc, đủ ánh sáng. Cành vô hiệu thì đừng tiếc – để là nuôi sâu, chứ chẳng nuôi trái.
- Bón phân cân đối: Tôi ưu tiên phân hữu cơ hoai mục, kết hợp NPK tỉ lệ 15-15-15 hoặc 20-10-10 tùy giai đoạn. Đặc biệt trước khi xử lý ra hoa, cần giảm đạm, tăng lân – không làm bừa được.
- Tưới nhỏ giọt tự động: Ban đầu hơi tốn đầu tư, nhưng tiết kiệm nước, giữ ẩm đều. Cây không bị sốc như khi tưới tràn. (Với khí hậu Tây Nguyên nắng gắt, hệ này là cứu tinh.)
- Kiểm soát sâu bệnh định kỳ: Nhất là sâu đục thân, nếu phát hiện muộn là mất cả cây. Tôi dùng bẫy sinh học kết hợp bôi thuốc gốc đồng – đừng để tới khi cây héo mới chữa.
Giờ thì tôi tin: chăm Monthong giống như nuôi một đứa con hơi “khó chiều”, phải đều tay, kiên nhẫn và hiểu nó muốn gì. Không có công thức chung đâu, bạn phải vừa làm vừa quan sát – rồi mới ra được cách trồng Monthong chuẩn phù hợp với vườn mình.
Tin liên quan từ Banggianongsan: Bảng giá sầu riêng hôm nay
Sâu bệnh hại sầu riêng Monthong và cách tôi kiểm soát hiệu quả
Bạn hỏi tôi sợ gì nhất khi trồng Monthong? Thật lòng mà nói, không phải là giá cả bấp bênh, mà là sâu bệnh phá hoại giữa lúc cây đang sung. Nhất là khi trái sắp lớn, chỉ một đợt Phytophthora xâm gốc hay rầy mềm bám lá non là coi như mất cả vụ. Tôi từng mất trắng gần chục cây chỉ vì chủ quan sau mưa dài đầu mùa.
Giờ thì tôi theo mô hình IPM – quản lý dịch hại tổng hợp, kết hợp cả sinh học lẫn hóa học. Dưới đây là mấy cách tôi thấy thực sự hữu ích:
- Rầy mềm, rầy trắng: Dùng dầu khoáng và nấm xanh Beauveria bassiana. Xịt sáng sớm hoặc chiều mát, tuyệt đối không xịt giữa nắng (tôi từng xịt trưa, cháy cả đọt).
- Nấm Phytophthora (gây thối gốc, vàng lá): Bôi gốc định kỳ bằng thuốc gốc đồng, hoặc metalaxyl. Mỗi mùa mưa, tôi đều vét sạch cỏ gốc và tạo rãnh thoát nước – đơn giản nhưng rất hiệu quả.
- Rụng trái non: Không chỉ do nấm hay rầy, mà còn vì thiếu dưỡng. Tôi thường bổ sung thêm Bo – Canxi giai đoạn sau đậu trái, đồng thời tỉa bớt trái yếu (đừng tiếc).
- Phòng là chính: Cứ 15–20 ngày là tôi kiểm tra vườn kỹ một lần. Dùng bẫy vàng, thuốc sinh học, xen canh cây xua sâu (có đợt tôi trồng sả quanh vườn – rầy tránh hẳn).
Có người nói làm vậy mất công, nhưng tôi nghĩ: bỏ công chăm cây còn hơn mất công cứu vườn. Về lâu dài, phòng bệnh bài bản giúp Monthong phát triển khỏe, năng suất đều mà chẳng cần lạm dụng thuốc BVTV. Và bạn biết không, trái sạch thì đi được xa hơn.
Biến đổi khí hậu và cách tôi bảo vệ vườn sầu riêng Monthong khỏi “trò đùa” của thời tiết
Bạn nào đã từng trồng sầu riêng qua vài mùa gần đây chắc hiểu cái cảm giác “đánh cược” với thời tiết. Hồi trước, mưa là mưa, nắng là nắng, giờ thì… đang nắng chang chang quay qua mưa đá. Có vụ tôi mất gần 30% trái chỉ vì bão lệch mùa kéo qua giữa lúc cây đang ra hoa.
Ảnh hưởng của ENSO, La Nina khiến khí hậu cực đoan hơn hẳn, mà Monthong thì lại “khó chiều” – chỉ cần một đợt mưa bất chợt lúc cây đang xử lý ra hoa là coi như thất bại.
Tôi bắt đầu chủ động hơn bằng mấy giải pháp phòng hộ, vừa học từ mô hình ở Thái, vừa tự điều chỉnh theo vườn mình:
- Lắp hệ thống tưới nhỏ giọt Netafim: Tiết kiệm nước, tránh sốc nhiệt cho cây những ngày nóng trên 36°C. Tưới nhỏ từng giờ, khỏi lo đất khô nứt rồi ngập úng sau mưa.
- Cảm biến đo ẩm độ & thời tiết: Có cái này, tôi biết chính xác khi nào nên tưới, khi nào dừng. Không còn kiểu “đoán mò” như xưa.
- Dựng mái che cục bộ: Nhất là với cây tơ hoặc cây đang mang trái đầu vụ. Không cần che toàn vườn, nhưng che đúng lúc đúng chỗ thì giảm rụng đáng kể.
- Lắp bẫy côn trùng ánh sáng & keo dính: Sau mỗi đợt mưa lụt, rầy và nấm phát tán rất nhanh. Phòng từ xa vẫn hơn chữa cháy sát ngày thu hoạch.
Điều tôi rút ra là: trồng Monthong bây giờ không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm truyền thống. Thời tiết thay đổi thì cách làm cũng phải thay đổi. Đầu tư ban đầu có thể hơi “xót tiền”, nhưng nếu bạn nhìn về 5–10 năm sau, thì đó là cách duy nhất để tồn tại.
Chính sách hỗ trợ nông dân trồng sầu riêng Monthong: Có, nhưng cần biết tận dụng
Bạn thấy đó, trồng sầu riêng – nhất là giống Monthong – đâu còn là chuyện làm ăn nhỏ lẻ nữa. Giờ nó là chuỗi sản xuất – chế biến – xuất khẩu, mà để theo kịp, nông dân mình bắt buộc phải có hậu thuẫn vững vàng. May là dạo gần đây, tôi thấy chính sách hỗ trợ từ Nhà nước và doanh nghiệp đang rõ ràng hơn nhiều so với hồi mười năm trước.
Một số chương trình thực tế tôi từng tiếp cận (và thấy hiệu quả thật) gồm:
- Vay vốn lãi suất ưu đãi qua Agribank hoặc chính sách của Bộ NNPTNT. Có lần tôi được vay gói 2% lãi suất để đầu tư hệ thống tưới – nhờ đó mà giữ được vườn qua đợt khô hạn 2023.
- Tập huấn kỹ thuật theo chuẩn GAP do Hội Nông dân địa phương phối hợp tổ chức. Lúc đầu tưởng “lý thuyết suông”, nhưng vô rồi mới biết họ hướng dẫn kỹ cách xử lý ra hoa, bón phân theo giai đoạn… rất sát thực tế.
- Doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm như Nafoods hay HAGL Agrico hiện cũng mở rộng vùng nguyên liệu. Tôi có bạn tham gia tổ hợp tác ở Lâm Đồng, ký hợp đồng bao tiêu 3 năm – giá tuy không cao ngất, nhưng đầu ra ổn định, không phải chạy chợ.
Tôi nghĩ, chính sách thì đã có, điều quan trọng là mình chủ động tìm hiểu và kết nối. Chờ được “gõ cửa” thì lâu lắm. Còn nếu bạn muốn đầu tư nghiêm túc với Monthong, thì đừng bỏ qua những hỗ trợ sẵn có – vì đó là điểm tựa để nông dân mình đứng vững trước thị trường và thời tiết ngày càng khó lường.
Xuất khẩu sầu riêng Monthong sang Trung Quốc: Cơ hội có thật, nhưng không dành cho ai làm qua loa
Thú thật nhé, trước đây tôi cũng nghĩ chuyện xuất khẩu sầu riêng chỉ là sân chơi của mấy ông lớn. Nhưng khi thị trường Trung Quốc chính thức cấp mã GACC cho Việt Nam, thì mọi chuyện bắt đầu thay đổi. Mấy anh em trong tổ hợp tác ở Lâm Hà (Lâm Đồng) của tôi—có người trồng chưa tới 2ha—nhưng nhờ làm bài bản, đủ mã vùng trồng, mà vẫn xuất đi đều mỗi vụ.
Bạn muốn theo hướng này? Tôi nghĩ hoàn toàn có thể, miễn là bạn nghiêm túc đầu tư từ đầu. Dưới đây là vài thứ tôi đã áp dụng hoặc tận mắt thấy người khác làm thành công:
- Đăng ký mã vùng trồng & cơ sở đóng gói chuẩn GACC: Không có cái này thì khỏi mơ chuyện bán chính ngạch.
- Truy xuất nguồn gốc bằng QR code: Mỗi trái, mỗi lô đều phải “có danh phận” rõ ràng. Tôi dùng app cài sẵn trên điện thoại để theo dõi lô hàng từng vụ.
- Bao bì & đóng gói theo tiêu chuẩn Trung Quốc: Không phải cứ gói đẹp là được—phải đúng quy cách (trái không chạm nhau, có lót đệm, dán nhãn rõ ràng).
- Tối ưu logistics: Nếu không có container lạnh hoặc chốt được đầu mối giao hàng nhanh, trái đến nơi sẽ bị sượng hoặc chín dập—phí công trồng cả năm.
Còn một yếu tố nữa mà ít người để ý: tỷ giá nhân dân tệ. Khi đồng tiền này mất giá, bên mua sẽ ép giá đầu vào rất mạnh. Nên nếu bạn chưa có lợi thế về sản lượng hoặc chất lượng ổn định, thì dễ lỗ hơn lời.
Nói vậy để thấy: xuất khẩu không khó, nhưng không dễ. Bạn muốn đưa Monthong ra thế giới? Được thôi. Nhưng phải làm đúng – làm đủ – và làm sớm, trước khi thị trường chật người chơi.
